Şâzeliyye Tarikatı

- İbn Ataullah İskenderi'nin (ks) Hikem-i Ataiyye adlı tasavvuf klasiği
- Şâzeliyye tarikatının Zerrûkıyye kolunun kurucusu Ahmed Zerruk el-Fâsî ks. (ö. 899/1493-94)
- Sultan II. Abdülhamid Han'ın devam ettiği Şazeli tekkesi Zâfir Efendi Tekkesi (Ertuğrul Tekke)
- II. Abdülhamid Han'ın Şazeli şeyhi Muhammed Zafir Efendi (ö.1903) ve kardeşleri
- Şâzeli tarikatına mensup Osmanlı padişahı II. Abdülhamid Han
- Unkapanı Şâzeli tekkesi (Şazeli Tekke Camii olarak bilinmektedir.)
- Gaziantepli Kadiri-Şazeli şeyhi Hasan Arslan Hocaefendi (ö.2011)
- ŞAZELİ ismi marka olarak TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ'ne 10 yıllığına tescil ettirildi!
- Buna göre, bir başkası tarafından bu isim kullanılarak matbaa, TV, radyo, gazete, dergi, yayınevi, takvim vd. bilumum basım-yayım, eğitim-öğretim, kültür hizmetleri gerçekleştilemez.

Şâzeliyye Tarikatı

Muhammed Abduh

Mısırlı İslâm düşünürü Muhammed Abduh b. Hasen Hayrillâh et-Türkmânî el-Mısrî'nin (1849-1905) hayatında, Şazeli tarikatı müntesibi Şeyh Derviş Hızır bir dönüm noktası niteliğindedir.
Muhammed Abduh'un babasının amcası olan Şeyh Derviş Hızır, Trablusgarp'ta Seyyid Muhammed el-Medeni'nin derslerini takip etmiş ve onun vasıtasıyla Şazeli tarikatına intisap etmişti. Muvatta'yı ve bazı hadis kitaplarını ezberlemiş; Kur'an'ı iyi okuyan ve anlayan bir kimse idi.
Abduh şöyle demiştir: "Birkaç gün içerisinde Şeyh Derviş, beni cehalet zindanından marifet deryasına, taklid bağlarından tevhidin özgürlüğüne kavuşturdu. Eğer bu dünyada bana mutluluk varsa, o benim mutluluğumun anahtarı olmuştur; fıtratımdaki potansiyeli açığa çıkaran biri olarak..." (Muhammed Abduh, "Teracim", El-A'malii'l-Kamile li'l-imam Muhammed Abduh (Neşr: Muhammed Amara, Beyrut 1980), c. 2, s. 321)

İslam toplumunun sosyal ve dini yönden ıslahı ve eğitiminin tasavvuf temelli faaliyetlerle gerçekleşebileceğine kesin inanan Muhammed Abduh, bir gün Muhammed Reşid Rıza'ya şunları söylemişti: "Eğer bir gün Ezher'in ıslahından ümidini kesersem, ilim taliblisi on öğrenci seçip, Ayn-ı Şems'te bir yer tahsis edip, onları öğrenimleri esnasında tasavvuf terbiyesiyle eğiteceğim" . Bu görüşünü aynı zamanda birlikte Paris'te el-Urvetü'l-Vuska dergisini çıkarırken, Cemaleddin Afgani'ye de söylemişti. Arkasından Reşid Rıza şunları söylüyordu: "Eğer üstadın bu ideali, istediği şekilde tahakkuk etseydi, çok güzel ve çok faydalı olurdu." (M. Reşid Rıza, Tarihu Üstazi'l-İmam, c.I, s.130, Kahire 1931)

Muhammed Abduh'un, Sultan II. Abdülhamid'in şeyhi Muhammed Zafir el-Medeni'nin müridlerinden olduğu da ileri sürülmüştür.

Muhammed Abduh'un tasavvuf ve Şazeliyye tarikatıyla ilgisi hakkında Diyanet İslam Ansiklopedisi'nde şu bilgiler vardır:

"Şeyh Dervîş ile yaşadığı tecrübenin etkisiyle tasavvufun mâneviyatı güçlendirme ve nefsi terbiye etmedeki rolünün farkında olan Abduh sûfîlerin fukaha tarafından takibata uğratılıp sindirilmesini yanlış bulur. Kendisi de Şâzeliyye tarikatına intisap etmekle birlikte çeşitli tarikat mensupları arasında yaygınlaşan Allah ile kul arasında tevessül, hulûl veya şeyhten el alma gibi anlayışları tenkit etmiş, Sa‘diyye gibi tarikatların çalgılı ve yüksek sesli zikir meclislerine karşı çıkmış, bunların naslarda bir delilinin ve Asr-ı saâdet’te uygulamasının bulunmadığını söylemiştir. Ayrıca felsefî tasavvuf görüşlerinin halka ulaşmasını da uygun bulmamış, bu sebeple basın yayın kontrolünden sorumlu olduğu yıllarda İbnü’l-Arabî’nin el-Fütûĥâtü’l-Mekkiyye gibi eserlerinin basılmasına sadece ehli tarafından okunabileceği gerekçesiyle izin vermemiştir (el-A'mâlü’l-kâmile, II, 23-26; III, 511-527; IV, 226; Reşîd Rızâ, Târîħu’l-üstâź, I, 26, 106-130)." ("M. Sait Özvarlı, "Muhammed Abduh", DİA, c. 30, s. 484-485)

Şâzelî Şeyhler